Aziz ve Böyük Türk Milletim.
Bu gün siz okuyucularıma Azerbaycan Türk Cumhuriyyet- nin 1920-ci ilde Rus Sovet Bolşevik 11 kızıl Ordusu 28 aprelde Bakü-nü işgal etdikden sonra, Gence de bu işgalçılara böyun eymeyen ve hiç cür Sovetler işgalının altında yaşamaga razı olmuyan, Türklerin Azadlıgı ve İstiklalı ugrunda ölümü göze alarak savaşmagı tecrid eden ,, Gence Üsyanı ‘’ ismiyle Azerbaycan Türk Tarihinin şanlı seyifelerine düşen bir kahramanlık dastanından , bir Türk Oguzların kahramanlıklarından yazmagı ve o, insanların ruhunu yada salarak, bilgisi olmuyanları bilgilendirmek isterem.
Evet efendiler bu yazımda bazi arhiv senedlerden ve görkemli Azerbaycan tarihi araşdırmaçı Hanlar Bayramovun ( Xanlar Bayramov) yıllarla apardıgı ve topladıgı senedler asasında yazılarından da menevi gidalanarak bu yazımı sizlere teqdim edirem.
Tarih en böyük müellimdir.( öyretmen).
Onu anlamak lazımdır. Tarihi sahtalaşdırmak olur, amma gec- tez kendi sözünü deyib üzerindeki lekeni temizleyecekdir.
Tarih milletin ona olan sevgisi boyda olur.
Ona deyer vermeyende halk kendi deyersizleşir.
Keçmişden girov kalan gücünü esaretden kurtarmak isteyen ,,Tarihçiler Taboru’’ – nun askeri olmak benim üçün şerefdir.
Gence Üsyanı - 1920- ci yıl mays 24- den- 25-e keçen gece Gencede Azerbaycan Türk Cumhuriyyetinin sovetleşdirmesine etiraz alameti olarak başlanıb.
Agir zerbeden ve içimizdeki satkın komunistlerden sarsılan İstiklal mucahidleri Gence -ye toplaşarak üsyana kalkdılar.
Üsyanın teşkilatçıları ve istikametvericileri Azerbaycan Türk Cumhuriyyetinin Ordusunun zabitleri ( generalları paşaları ve subaylar) idi.
Mays 23-de üsyan başçılarının sonuncu muşaviresi keçirildi. Müşavirede Azerbaycan Ordusunun techizat reisi General Mehemmed Mirze Qacar ( Kacar) , 1- ci piyada ( kara koşunlar) divizyasının komandiri Cavad bey Şıxlınskiy, Suvari divizyasının kumtanı Teymur bey Novruzov, 3-cu Şeki suvari alayının kumtanı polkovnik Cahandar bey Kazımbeyli ve başkaları istirak etmişdirler.
Üsyan- böyük Gücün karşısına kiçik Gücle çıkmaktdır.
Plana göre, şeher ve etrafdaki istehkamlar Cumhuriyyet zamanı şeherin komendatı olmuş General-mayor Memmed Mirze Qacara , ehalini seferber etmek üçün ise Sarı Alekber ve Kaçak Kambere, döyüş yerlerini, mermi ve patronlarla temin etmeyi Topalhasanli Cabbara hevale olunmuşdur.
Usyan arafesinde Rus- bolşevik harbi hisseleri ( ussler) şeherin strateji cehetten alverişli noktelerinde yerleşmişdi, çok sayda 20-ci atıcı divizyasının 178 ve 180 -ci atıcı alayları Gencenin ermeniler oldugu hissesinde, rabite batalyonu ve 3-cu briqada karergahı komendant hissesi şeherin Türkler yaşayan kuzey-bati hissesinde yerleşmişdir.
Düşmen kuvetler 2000 min döyüşçü, 30 pulyamot, bir artileriya divizyası, Zurnabad köyünde 450 kişiden ibaret 20 atlı alayı, 8 pulyamotla bir atlı top batareyası ve şeherden 6 km aralıda yerleşen Yelendroff ( Göy-Göl) kasabesinde divizyanın kendi iki toplu batareyası iyle artileriya karargahıdan ibaret 3- cü briqadanın kumandanı ise eski çar zabiti Şirmaxer iydi.
Bunu yazmakda okuyucularıma bildirmek istediyim şu ki, bütün bu güclere karşı Kurtuluş savaşı veren Gence milli İstiklal döyüşçülerinin nası l bir kuvveyle savaşı göze aldıklarını bildirmek isterdim.
Savaş başladıktan sonra bir o, kaderde Bakü-den ve Tiflisden Rus-bolşevik kuvveleri yardıma geldiler.
Bura dikket –
Savaş başlıyan kimi ildırım süretiyle Milli Ordu ve Gence halkı Cahangir Bey Kazımbeylinin rehberlik etdiyi döyüşçülerle bir göz kırpımında Rus- bolşevik ordusunu terki silah edib, briqadanın şahsi heyatini Gence kalasına hebs edir.
Üsyan- mayin 25-den 26-na keçen gece başladı.
Cahangir Bey Kazımbeyli şeherde sokak savaşlarında rusların 178 ve 180-ci alaylarını kızgın savaşlarda mehf etdi. Bunu duyan rus- bolşevikleri hemen her terefden Genceye hucuma kecmek üçün Kazaxdan, Yevlaxdan yardımlarını destelrini zirehli katarla Genceye ( vagonla) gönderdiler.
Qeyri baraber döyüşlerde Gence Milli döyüşçülerimizin Fedakarlıkla kanlı savaşı, onların kahramanlıkları Azerbaycan Türk Cumhuriyyet tarihine biz Türklerin Vatan, Devlet ve İstiklal sevdasını bir daha tarihimize kahramalık dastanını yazdırdı.
Savaş iyun ayının 3-den 4- ne keçen geceye- dek davam etmişdir. Savaş bitdikde 10 000 on minden çok Rus- bolşevik ermeni ordusunun leşleri sokaklarda parça - parça edilmişdir.
Şeher 4 bir tereden kuşatılmışdır Rus-Bolşevik 11- Kizil Ordu terefinden, mehs buna göre Genceye hiç bir yerden yardıma gelmek olmadi, neticede Gence savaşçılarının harbi sürsatı, mermi ve tüfeng patronları tükendi , qeyri- beraber gücde Gence düşdü.
Bu savaşdan çok yaza bilerem amma benim bu Kahramanlık savaşını yazmagım milletimin fedakarlıgını , unutulmuş igidlerini yada salmakdır.
Kendi milletimizden komunist olan satkın hayinler de Rus-bolşevik ordusuyla ,ermenilerle bir yerde kendi Türk milletine karşı savaşda iştirak etmişler ve sonradan onların kendilerini de gelecekde sovetlere ihanet de günahlandırıb her birini güllelemişler.
Kendi milletine ihanet edenlerin sonu yalnız kahbe kimi geberib ölmek olmuş her zamanlar. Her bir milletlerde ihanetkarlar, satkınlar oldugu kimi.
Evet efendiler Gence üsyanında bütöv Gence halkı ve Gencebasar etrafı merd milletim savaşa katılmış.
1805 -ci yılde ki, kimi Cavad Han nasıl Çar Rusiyasına karşı savaşmışdırsa yenede tarih 1920 -de tekrar olmuş, rusların leşleri Gence duvarlarında kanına kaltan olmuşdur.
Tarih boyu Gence Türklerin son kalası olmuş. Ben her zaman söylerem – Bakü Azerbaycanın merkezidir,
Gence Azerbaycan Türklerinin.
Gence üsyanı kahramancasına meglub olduktan sonra, Rus-ermeni bolşevik desteleri şeherde 2 ay zamanında 42 600 kirk iki min altıyüz kişini Gence halkını dinc sivil halkı öldürmüş, katilyam yapmışlar. İsmi keçen igidlerin bütöv neslini kırmak emri almışlar ve Gence üsyanı Moskva Rus Kızıl ordusunu korkuya salmış.
Gence üsyanı ben deyerdim , Gence Kurtuluş savaşı Azerbaycan Devletçiliyinin korunub saklamasını temin etmişdir.
Yoksa devleti parçalayıb Rusiya fedarativ devlet formasına salınıb , bu gün Dagistan, Çeçenistan, Tatarstan, Baçkurtstan nasıl Rusiya fedarasiyasındadırlarsa aynen o, formada da olacakdı.
1917- ci yılde Gence halkının nüfüzü 60291 altmış min ikiyüz dogsan bir kişi iydise , 1921-ci yilde 17689 on yeddi min altıyüz seksen dokuz kişi olmuşdur. Şeherde dagılmayan, yandırılmayan ev, bina kalmamışdır her biri dagıdılmışdır.
Gence üsyanının esas teşkilatçılıgını yapanlar- Cahandar Bey Kazımbeyli, Nesib Bey Yusifbeyliler, Alekber bey Refibeyliler, Halil bey Hasmemedliler, Hesen bey Agaoglu, Aslan bey Safükürdskiy, Mirze Mehemmed kardaşları, Şihliskiler, Şehyzamanlılar, Sari Hacı Alekber kardaşları, Hüseyinguluhan Hoyskiy, Tatoglular, Molla Pişnamazade ( Difai fedailer) , Kerbalayi Hasan Şahsevenli, Ziyadhanlılar ve kaçak igidlerimiz Deli Alı destesiyle bu savaşda esas rol oynamışlar. Ruhlari şad olsun.
O, igidlerden savaşdan sag çıkanlar kardaş Türkiye Cumhuriyyetine getmişler, bezileride Almaniyaya. Bu igidler Türkiyede Gazi Mustafa Kemal Atatürkün Kurtuluş savaşına katılmışlar.
Şu an bile Türkiyemizde bu igidlerin torunları, kızları , ogulları yaşamakdadırlar.
Bu üsyan ismi verilen savaş benim düşüncemle ,, Gence Kurtuluş Savaşı’’ ismi daşıyır.
Gence kurtuluş savaşı üzerinden 10 yıl keçmesinden sonrada Şeki üsyanı kurtuluş 1930 savaşı başlamışdır.
Bu millet biz Azerbaycan Türkleri her zaman Devletimiz için Bagımsızlık için, Müstegiliyimiz için , daim savaşmış ve mucadile aparmışdır.
Bu Kurtuluş savaşlarının sonunda 1990 -ci yilda kanli 20 yanvar olaylarının Rus SSCB tanklarının üzerine silahsiz Azerbaycan Türklerinin yürümesi ve şehid olmaları , Gence ve Şeki Kurtuluş savaşlarından ilham almışdır. Benim Türk halkım. 1991-ci yılde Bagımsızlıgımızın başlangıcı olmuşdur.
Bezen zaman ve şertler uygun olmadıkda , ya siyasi gedişatlar deyişdikde Zefer kazanmak olmur, hiç kimseden de inciyib küsmek olmaz, her şeyi düzgün hesaba almak lazımdir.
Gence Kurtuluş savaşı meglub olsada, bu kahramanlık dastanı Azerbaycan Türklerinin düşmenlerine asasda Moskva -ya mesaj olmuş, korku salmışdır.
Gence kurtuluş savaşı bir daha göstermişdir ki, Azerbaycan Türkleri kendi Azadlıkları ugrunda her an Savaşa kalkacaklar ve 1991- de kalkdılar.
Gence Azerbaycanın kesen kılıncıdır.
Tarihde de bile olmuş, şimdide biledir. Gence Oguz Türklerinin kulturu ve Töresini yaşadıb, koruyub saklamışdır.
Devlet, Millet, Vatan ugrunda fedakarlık eden her bir şehidlerimize ve gazilerimize allahdan rehmet olsun.
Sizler bu milletin Onurusuz, Siz Azerbaycansız, Siz Bu günün 44- gün Savaşının Zeferin başlangıcısız.
Aziz okuyucularım hem Azerbaycanımızın hem de Türkiyemizin üzerine oynanan siyasi oyun , bu gün 2023- de bile üstümüze gelen düşmenler, gücler 1918- de ve 1920- de ki, kimi aynı Gücler ve onların kullandıgı pionlardı aynı, Ermeni, Rum, PKK, Fars, Rus, İngilis, Avropa ve b.
Bu gün düygularımızla yok, agılla, güclü Ordu olmakla, Türklüyümüze geri dönmekle, Türkiye Cumhuriyyeti ve Azerbaycanımızın tek bedende tek bir Ruh olmakla, bir tek can olmakla, her sahede bir tek ürek olmakla, devletlerimizi ayakta saklıya bilerik ve her zaman kazanan biz olarık.
Ne zaman bizi bizden ayrı saldılarsa, başımıza min bir felaketler geldi.
Artık zaman tam birleşmek zamanı ,her sahede. Dış politikada da, Sovunma( mudafiye) harb sahesinde de. Her kes kendi üzerine düşen mucadileni etmeli bu kutlu yolda.
Biz Türkler ac kalarık, torpak yiyerik amma asla torpak vermerik.
Bizim kahramanlar ve Liderler her zaman olmuş ve olacakdır.
Kimse şübhe etmesin. Düşmenler tam kazandık dedikleri an, bir Türk Başbug çıkar bütün dünyaya meydan okuyar Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK kimi.
Bütün yukarıda yazdıklarım, hepsi tek bir Türklük ülküsü idyalogiyasın da birleşir.
İster siyasi görüşlerinde Sagçı ol, ister se Solçu ol , düşmenlerimiz için fark etmez düşüncelerin asas odur ki, sen Türksen.
Ne zaman kafanızda Sultan Selim Yavuz da benem, Şah İsmayıl Hatayi de benem, Gazi Mustafa Kemal Atatürk de benem, M.E. Resulzadede benem, Mehmet Akif Ersoy da benem, Bahytiyar Vahabzade de benem anlayışı tam olacaksa , Ankara da benem, Bakü da benem, onda biz Biz olacagık.
Türk türkleşdikce güclü olur.
Biz şehid olarık, lakin düşmende şunu iyi bilsin ki, önce yüzlerle ve minlerle ölecekler, cesedleri leşleri üzerinde yürüsünler.
Cahandar bey Kazimbeyli.
Saygilarimla Bahruz Reis Difai.
